Op 30 januari vond in samenwerking met PLANTERRA de special over gezondheid plaats in de Social Impact Factory in Utrecht. De middag stond volledig in het teken van gezondheid en de openbare ruimte. De centrale vraag luidde: Wat kunnen beheerders bijdragen aan gezondheid in de openbare ruimte? Vijf boeiende sprekers lichtten dit thema uit en inspireerden het publiek met inzichten en praktijkvoorbeelden.
Gezondheid in de openbare ruimte
Martin van der Zwan van PLANTERRA trapte de dag af met een introductie over het begrip ‘gezondheid’. Wat betekent gezondheid in de openbare ruimte en welke thema’s spelen hierin een rol? De deelnemers werden uitgedaagd om na te denken over de aandacht die verschillende thema’s in hun gemeenten kregen. Al snel bleek dat een aantal thema’s binnen verschillende gemeenten onderbelicht bleven. Vervolgens wisselden deelnemers tips en ervaringen met elkaar uit.
Gezondheid is een breed begrip, dus werd er een kader gesteld voor die middag. We verdiepten ons in specifieke thema’s zoals eenzaamheid en de bebouwde omgeving en risicovol spelen in de openbare ruimte. Daarnaast werden diverse praktijkvoorbeelden gedeeld.
Eenzaamheid en de bebouwde omgeving
Dr. Pauline van den Berg, onderzoeker bij Fontys Hogeschool, gaf een lezing over eenzaamheid en de bebouwde omgeving. In haar presentatie liet ze zien welke onderdelen van de openbare ruimte eenzaamheid versterken en juist verminderen. Kenmerken zoals levendigheid, groen en gras dragen bij aan minder eenzaamheid. Ook bankjes, verticaal groen en water hebben een positieve invloed.
Na afloop van de lezing werd het publiek gevraagd welk van de genoemde kenmerken al zichtbaar zijn in de openbare ruimte en welke kenmerken meer aandacht kunnen gebruiken. Wat opviel, was dat veel van deze elementen, zoals bankjes, vaak worden verwijderd door gemeenten, voornamelijk vanwege praktische en economische overwegingen. Ze worden als onhandig en te duur beschouwd vanwege onderhoudskosten en het risico op schade. Er wordt echter te weinig rekening gehouden met de positieve effecten die deze onderdelen hebben op de gezondheid. Deze inzichten boden zowel de wetenschap als het publiek waardevolle stof tot nadenken.
Risicovol spelen in de openbare ruimte
Kinderen spelen minder buiten, ouders zijn beschermend en in de openbare ruimte is minder plek voor vrij buitenspelen. Volgens Dr. Kirsten zijn dit zorgwekkende ontwikkelingen. In haar lezing over risicovol buitenspelen vertelde Kirsten waarom dit type buitenspelen zo belangrijk is voor een kind en hoe volwassenen dit kunnen stimuleren. Uit onderzoek blijkt dat risicovol spelen talloze positieve effecten heeft, maar dat het steeds minder plaatsvindt.
Beleidsmakers staan over het algemeen positief tegenover het stimuleren van risicovol spelen, maar ervaren helaas obstakels. Dit werd ook duidelijk in de discussie die volgde na de presentatie van Kirsten. Een aantal aanwezigen vroeg zich af waarom er überhaupt nog reguliere speeltuinen worden aangelegd. “Waarom vervangen we deze speeltuinen niet door meer groene plekken, waar kinderen kunnen spelen en de biodiversiteit wordt bevorderd?” In de zaal ontstond echter ook een tegengeluid. Een aantal gemeentes hebben dit namelijk geprobeerd, maar ontdekten dat kinderen niet automatisch naar niet-ingedeelde speelplekken trekken. Voor de wetenschap is het erg interessant om hier meer onderzoek naar te doen.
Van beleid naar uitvoering
Marieke van Schendel van gemeente Tilburg deelde haar ervaringen over het vertalen van deze thema’s naar de praktijk. Sinds 2019 is de BOSS-aanpak – Bewegen, Ontmoeten, Spelen en Sporten – een volwaardig beleidskader binnen hun gemeente, wat invloed heeft op de inrichting van de openbare ruimte. Ilse van der Put lichtte vervolgens toe hoe zij, samen met Toegankelijk Tilburg, aan de slag gaat met inclusieve speeltuinen. Haar visie: “Samen leven begint bij elkaar ontmoeten.”
Martin van der Zwan gaf vervolgens een toelichting op de handvatten die PLANTERRA biedt om beleid gemakkelijker om te zetten in concrete acties. Bijvoorbeeld, praktische richtlijnen in een HIOR (Handboek Inrichting Openbare Ruimte) kunnen helpen bij het (her)inrichten van de openbare ruimte. Als je toch al aanpassingen doet, waarom zou je dan niet meteen voor een gezondere inrichting kiezen? Martin liet zien dat dit maar een paar procent extra kost. Tot slot deelde PLANTERRA een innovatieve tool in ontwikkeling, waarmee gemeenten en inwoners gezonde plekken in de openbare ruimte kunnen vinden. Deze tool kan gemeenten helpen om gebieden in te richten die daadwerkelijk bijdragen aan de gezondheid van de bewoners.
Vragen aan de wetenschap
Tot slot kregen de aanwezigen de kans om hun vragen mee te geven aan de wetenschappers. Aan de hand van deze input kunnen wetenschappers gerichter onderzoek doen, zodat beleidsmakers ermee aan de slag kunnen en daadwerkelijk iets hebben aan de resultaten.
Klik hier voor een overzicht van alle presentaties.
