Beheerders van de provincies praatten, op initiatief van het Vakberaad Beheer & bouw, op 18 oktober 2023 over provinciale beheervraagstukken.
Stichting Managing Public Space wil het lopende onderzoeksprogramma verbreden met beheervraagstukken die spelen in de landelijke gebieden. De vraagstukken ‘buiten de stad’ verdienen meer aandacht, omdat daar belangrijke transities en opgaven spelen. Hoewel de provincies meer op infrastructuur gericht zijn, in plaats van op de openbare ruimte, is het belangrijk om te beseffen dat provincies gebied beheren dat doorsneden wordt door infrastructuur. Het is daarom belangrijk om infrastructuur in de omgeving en maatschappelijke context te bekijken en vanuit dit perspectief te redeneren.
Stap 1: Verkenning Managing Public Space buiten de stad (22-10-2023)
Stichting Managing Public Space heeft een verkenning laten doen naar beheervraagstukken die spelen in de openbare ruimte buiten de stad, met name bij provincies, waterschappen, Staatsbosbeheer en regio-organisaties. In de verkenning is onderzocht hoe beheerders van de openbare ruimte buiten de stad hun werk doen en hoe ze zich kunnen ontwikkelen. Het onderzoek bestond uit een literatuurstudie, een enquête en interviews met beheerders uit verschillende provincies.
Belangrijkste resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat beheerders van de openbare ruimte buiten de stad te maken hebben met verschillende thema’s, zoals:
- Vastgoed: hoe kun je leegstaande gebouwen of terreinen een nieuwe functie geven?
- Groen: hoe kun je de biodiversiteit en de recreatiewaarde van het landschap verhogen?
- OV: hoe kun je het openbaar vervoer beter afstemmen op de behoeften van de reizigers?
Deze thema’s hebben te maken met de opgave van assetmanagement: het optimaal beheren van de fysieke infrastructuur. Beheerders moeten niet alleen kijken naar de technische staat van de assets, maar ook naar de maatschappelijke waarde en de kosten en baten op de lange termijn.
Het onderzoek laat ook zien dat beheerders te maken hebben met verschillende processen, zoals:
- Contractvorming: hoe kun je samenwerken met marktpartijen op basis van vertrouwen en kwaliteit?
- Digitalisering: hoe kun je gebruikmaken van slimme technologieën om de openbare ruimte te monitoren en te verbeteren?
- Innovatie: hoe kun je experimenteren met nieuwe oplossingen of werkwijzen?
Deze processen hebben te maken met de organisatie en de cultuur van het beheer. Beheerders moeten niet alleen zorgen voor het onderhoud en de vervanging van de assets, maar ook voor de vernieuwing en de verbetering.
Conclusies en aanbevelingen
Uit het onderzoek volgen een aantal conclusies en aanbevelingen voor de beheerders van de openbare ruimte buiten de stad, zoals:
- De rol van de beheerder verandert van een uitvoerder naar een regisseur. De beheerder van de toekomst gaat meer samenwerken met andere partijen, zoals burgers, bedrijven, gemeenten en andere provincies. De beheerder zal ook meer rekening houden met de wensen en de belangen van de stakeholders.
- De kennis van de beheerder kan worden vergroot. De beheerder van de toekomst is op de hoogte van de actuele ontwikkelingen en trends in het vakgebied. De beheerder weet ook hoe hij of zij de juiste informatie kan verzamelen, analyseren en gebruiken voor de besluitvorming.
- De competenties van de beheerder kunnen worden verbeterd. De beheerder van de toekomst beschikt over verschillende vaardigheden, zoals communiceren, onderhandelen, innoveren en leren. De beheerder moet ook kunnen omgaan met onzekerheden en risico’s.
- Het beheer kan integraal worden aangepakt. De beheerder van de toekomst kijkt niet alleen naar de individuele assets, maar ook naar het geheel van de openbare ruimte. De beheerder houdt rekening met de verschillende aspecten, zoals technische, economische, sociale en ecologische.
Hoe nu verder?
Dit rapport geeft een overzicht van de uitdagingen en de mogelijkheden voor het beheer van de openbare ruimte buiten de stad. Het rapport is bedoeld om de beheerders te inspireren en te ondersteunen bij hun werk. Het rapport is ook bedoeld om de dialoog en de samenwerking tussen de beheerders te bevorderen. Want veel van de vraagstukken zijn hetzelfde, ongeacht de locatie of de schaal.
Klik hier voor het gehele rapport.
Stap 2: Beoordeling van de verkenning
Een groep assetmanagers van verschillende provincies heeft het rapport kritisch bekeken. Zij hebben de vraagstukken eruit gehaald die voor hen het meest relevant zijn. Zij hebben zich vooral gericht op de opgaven die de provinciale beheerder heeft. Wat zijn de uitdagingen waar hij of zij mee te maken heeft? Hoe kan hij of zij daar het beste mee omgaan?
De assetmanagers hebben een aantal punten naar voren gebracht, zoals:
- Er is vaak een verschil tussen wat de bestuurders en de beleidsmakers willen en wat er echt nodig is in de openbare ruimte. De beheerder moet daarom goed kunnen uitleggen wat de feiten zijn en wat de gevolgen zijn van bepaalde keuzes.
- Er zijn veel verschillende partijen betrokken bij het beheer van de openbare ruimte, zoals gemeenten, waterschappen, natuurorganisaties en burgers. Zij hebben niet altijd dezelfde belangen of visies. De beheerder moet daarom goed kunnen samenwerken en afstemmen met deze partijen.
- Er is meer onderzoek nodig naar hoe de beherende organisaties beter op elkaar kunnen aansluiten. Hoe kunnen ze elkaar versterken en ondersteunen? Hoe kunnen ze meer integraal en duurzaam werken?
Stap 3: Bijeenkomst Provincies Managing Public Space
De presentatie (zie bijlage) die gehouden is benadrukt dat het beheer van openbare ruimtes en infrastructuur in een wereld vol veranderingen een andere aanpak vereist. Het is belangrijk om elke vervanging/renovatie te zien als een kans om anders in te richten en multifunctionele maatregelen te nemen. Het in stand houden van de openbare ruimte en infrastructuur moet niet centraal staan, maar de gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde van het gebied. Daarvoor is een verbreding van kennis m.b.t. transitieopgaven een vereiste en de praktische kennis van de beheerder van onschatbare waarde. Er zijn mogelijk nieuwe rollen nodig. Het vakgebied staat echter nog in de kinderschoenen en er is weinig wetenschappelijke kennis opgebouwd. Deze combinatie vraagt om een meer wetenschappelijke benadering.
In de breakoutrooms zijn in kleine groepen vraagstukken rondom drie thema’s besproken.
Het eerste thema, “Mens en competenties”, richt zich op het belang van beheerders als gesprekspartners in ontwikkelingen, net als andere organisaties en partijen vakgebieden, bestuur en burgers. De volgende vragen zijn besproken:
- Welke mensen heb je nodig om de juiste opdracht voor een project op te stellen? Welke kennis en kunde? Van technische focus naar omgevingsbewust.
- Hoe positioneer je de rol van asset owner binnen je organisatie? Wat zijn taken, rollen en bevoegdheden? Welke mensen heb je nodig om dit in te vullen en welke competenties?
- Kunnen we een palet van competenties en functies aanbieden?
Het tweede thema, “Inhoud en opgave”, gaat over de huidige situatie waarin de gebruikswaarde dominant is en het ecologisch systeem en andere waarden onder druk staan. Er zou meer balans kunnen worden gezocht in gebruikswaarde, toekomstwaarde en belevingswaarde. De volgende vragen zijn besproken:
- Hoe vertaal je zaken vanuit de beleidskant naar de beheerkant? (Zichtlijn – Waardebenadering)
- Hoe weeg je waarden op een fatsoenlijke manier af?
- Hoe kunnen we waardegedreven denken vormgeven in onze praktijk?
- Hoe gaan we alle transities en uitdagingen passend maken in onze ‘lint’-structuur?
Het derde thema, “Proces en samenwerken”, gaat over overprogrammering door steeds meer ‘governance’ (nog meer regels en opdrachten) en te weinig ‘government’ (beslissingen nemen). De volgende vragen zijn besproken:
- Hoe kunnen we een systeemgerichte benadering vormgeven? Hoe organiseren we de sturing in een organisatie? Er wordt nu nog veel gestuurd op individuele assets. Lijninfrastructuur of gebiedsopgave?
- Positionering van het beheer binnen de provincie. Er is veel geld beschikbaar maar nauwelijks aandacht vanuit de politiek. Hoe kunnen we dan een goede rol pakken?
- Wat is er nodig om strategische vraagstukken te kunnen benoemen?
- Wat is de toegevoegde waarde van gebiedsgericht werken?
- Hoe richt je werkprocessen in?
- Wat moet je zelf regelen in je organisatie en wat kun je eventueel uitbesteden?
Verder is er ook gesproken over het invulling geven aan de mobiliteitstransitie en de positionering van de beheerfunctie in grotere organisatie.
Vervolg
Wat missen we nu? Er is een dominantie van een gemeentelijke insteek en de thematiek van provincies is nog beperkt uitgezocht. De aansluiting vanuit de provinciale infrastructuur is beperkt en er zijn geen promovendi vanuit provincies. Een strategie vanuit provincies gezamenlijk ten aanzien van academische ontwikkelingen kan wenselijk zijn.
