De wereld en de eisen van de samenleving veranderen voortdurend. En daarmee verandert ook de rol van strategische adviseurs in het beheer van de openbare ruimte en infrastructuur. Zij helpen organisaties om te gedijen in de complexe en veeleisende omgeving door het ontwikkelen en implementeren van strategieën. Daarbij maken ze gebruik van (nieuwe) kennis en inzichten.
Op 2 oktober organiseerde Managing Public Space een bijeenkomst voor ingenieurs- en adviesbureaus over de evoluerende rol, uitdagingen en kansen bij het managen van de openbare ruimte. In deze notitie staan de bevindingen op hoofdlijnen.
De adviseur publieke ruimte heeft lef en kennis
Er komen steeds weer nieuwe uitdagingen én kansen op het gebied van bijvoorbeeld klimaatverandering, verstedelijking, digitalisering, participatie en duurzaamheid. Adviseurs moeten kunnen inspelen op deze veranderingen door hun kennis en vaardigheden voortdurend te ontwikkelen en te actualiseren.
De rol van adviseurs van ingenieursbureaus is aan het veranderen. Ze worden niet meer alleen gezien als leveranciers van technische oplossingen, maar ook als partners die meedenken over de maatschappelijke opgaven en de meerwaarde van de openbare ruimte. Dit vraagt om een andere mindset, rol en werkwijze van de adviseur.
Adviseurs bewijzen hun meerwaarde aan hun opdrachtgevers en de maatschappij door hun opdracht goed te verkennen. Daarbij is durf nodig om het gesprek aan te gaan. Door het oprekken van de kaders van hun opdracht, kan de maatschappelijke betekenis groeien..
Adviseurs moeten zich bij hun opdrachtgevers richten op de voorlopers die bereid zijn om de duurzame opgaven voorop te stellen. Ze moeten ook kritisch zijn op zichzelf en zich afvragen of ze wel de juiste dingen doen om maatschappelijke meerwaarde te realiseren. En ze moeten bereid zijn om te leren van hun fouten en hun werkwijze aan te passen.
Pijn als motor van verandering
De urgentie voor verandering wordt aangedreven door zowel maatschappelijke druk als financiële beperkingen. De openbare ruimte moet worden aangepast aan nieuwe eisen, zoals duurzaamheid en inclusiviteit. De financiële druk dwingt organisaties om effectiever en efficiënter te opereren. Dit biedt kansen voor adviseurs om waarde toe te voegen door innovatieve oplossingen te ontwikkelen.
Gemeenten maken zich zorgen over structureel geld vanaf 2027, het ravijnjaar. Dit is een mooi haakje om bewustzijn te creëren:
- Wat kost het beheer van de openbare ruimte over 20 jaar?
- Wat als we nu niks doen?
- Kunnen we de openbare ruimte anders inrichten zodat het wel betaalbaar wordt?
- Waarin wel investeren, waarin niet?
Brug tussen wetenschap en praktijk
Ingenieursbureaus werken samen met kennisinstellingen, zoals universiteiten en hogescholen, om onderzoek te doen en nieuwe kennis te ontwikkelen. Zij delen deze kennis en hun eerder opgedane ervaringen en inzichten met andere professionals en met een brede groep van betrokkenen. Hierdoor ontstaat een kennismultiplier.
Het benutten van wetenschappelijke inzichten is cruciaal in de evoluerende rol van adviseurs. De wetenschap kan helpen bij het onderbouwen van beslissingen en het bieden van handvatten voor effectiever beheer.
Wetenschappelijke onderbouwing vereist
Adviseurs slaan een brug tussen wetenschappelijk onderzoek en praktijktoepassingen. Want een goede onderbouwing geeft het advies autoriteit, geloofwaardigheid en kwaliteit. Het helpt ook om de opdrachtgevers te overtuigen en te adviseren over de beste oplossingen voor het beheer van de openbare ruimte.
Samen met de beheerder kan de adviseur de onderbouwing van het beheer verbeteren, door gebruik te maken van de wetenschap. Dit kan bijvoorbeeld door te onderzoeken welke vragen er spelen bij het beheer en/of zoeken naar wetenschappelijke theorieën die op deze problematiek aansluiten. Daar heb je wetenschappelijke kennis bij nodig, die je kunt vinden in onderzoeken, rapporten, artikelen, etc.
Kennis borgen en verspreiden
Adviseurs fungeren als intermediairs tussen verschillende opdrachtgevers en uiteenlopende vraagstukken. Adviseurs vliegen als het ware als “bijen” van bloem naar bloem om kennis te verspreiden. Het doorgeven van toegepaste kennis en ervaring leidt tot groei en ontwikkeling.
3 specifieke rollen van de adviseur springen in het oog:
- zorgen dat de opgehaalde kennis en ervaring ook voor nieuwe opdrachten en opdrachtgevers beschikbaar komt;
- zorgen dat de nieuwe kennis wordt geconsolideerd binnen de organisatie. Nu verdwijnt de kennis vaak met de adviseur die de opdracht afrondt;
- de beheerder opleiden zodat hij of zij kennis kan overdragen aan collega’s, beleidsmedewerkers en bestuurders.
Uitleggen, verklaren en verbinden
Inwoners, ondernemers, belangenorganisaties en bestuurders willen weten waarom bepaalde maatregelen in de openbare ruimte worden genomen. Adviseurs moeten hun besluiten (wetenschappelijk) kunnen onderbouwen en toelichten, vooral met betrekking tot duurzaamheid en maatschappelijke verantwoordelijkheid.
De adviseur kan meer waarde toevoegen aan de openbare ruimte, door niet alleen te kijken naar de fysieke objecten, maar ook naar de sociale, economische en ecologische aspecten. Adviseurs hebben daar technische kennis voor nodig, maar ook de vaardigheid om complexe onderwerpen uit te leggen aan niet-technische belanghebbenden. Zij moeten dus op de hoogte zijn van de nieuwste kennis en innovaties op het gebied van de openbare ruimte.
De adviseur zorgt ook voor de verbinding met andere vakgebieden of disciplines. Het werkgebied vergt dus een brede, multidisciplinaire aanpak en de bereidheid om integraal te werken.
Systeemdenken, gebiedsgerichte aanpak en procesmanagement
De openbare ruimte is meer dan een verzameling van projecten; het is een complex en dynamisch systeem dat invloed heeft op de kwaliteit van leven, de economie en het milieu. Adviseurs hebben een belangrijke rol om organisaties te ondersteunen bij het beheren van dit systeem op een duurzame en integrale manier. Adviseurs helpen bij het begrijpen en implementeren van een systeemgerichte of gebiedsgerichte benadering.
Systeemgerichte benadering van de openbare ruimte
Een systeemgerichte benadering van de openbare ruimte houdt in dat adviseurs niet alleen kijken naar de technische aspecten van de fysieke objecten (assets) in de openbare ruimte, maar ook naar:
- de relaties tussen deze objecten;
- de organisatie die ze beheert;
- de gebruikers en belanghebbenden die er gebruik van maken;
- de maatschappelijke opgaven en meerwaarde die ze (kunnen) dienen.
Dit betekent dat adviseurs een gemeenschappelijke taal, een integrale visie en een gestructureerde werkwijze moeten ontwikkelen om samen met alle betrokken partijen de doelen en waarden van de openbare ruimte te bepalen en te realiseren.
Adviseurs kunnen hiervoor gebruik maken van het assetmanagement-denken, dat uitgaat van een gestructureerde en eenduidige aanpak in de hele levenscyclus van assets. Maar ze moeten ook gebruik maken van instrumenten die helpen om organisatiewaarden te definiëren en te vertalen naar beleidsdoelen. Daarbij is het belangrijk om verbinding te leggen met portefeuillehouders en in gesprek te gaan over de integraliteit. Zo kan de kloof tussen bestuurders en managers/werkvloer overbrugd worden en beleidsmedewerkers verbonden worden aan de opgave.
Huidige beheerders
De openbare ruimte is een vakgebied met veel uitdagingen en kansen. Als professional in de openbare ruimte kun je jezelf blijven ontwikkelen en verbeteren, door gebruik te maken van de mogelijkheden die er zijn. Adviseurs ontwikkelen competenties op het gebied van organisatieverandering, procesmanagement en interdisciplinaire samenwerking.
Toekomstige beheerders
Het opleiden van toekomstige beheerders en adviseurs is van cruciaal belang, en dit begint al op het HBO- en WO. Het onderwijs moet worden aangepast om studenten voor te bereiden op de uitdagingen van de moderne openbare ruimte.
Professionalisering vakgebied
Voor het professionaliseren van het vakgebied zijn er diverse samenwerkopties met MPS die ook interessant zijn voor adviseurs van bureaus:
- Een ingenieur-/adviesbureaus biedt een geschikte kandidaat voor een aanstelling als ‘buitenpromovendus’. Deze persoon besteedt 2 à 2,5 dag per week aan promotieonderzoek en de rest van de tijd aan het reguliere werk van het ingenieursbureau waar diegene op de loonlijst staat. De wetenschappelijke begeleiding ligt bij de WUR en daarvoor worden geen kosten in rekening gebracht.
- Bureaus formuleren onderzoeksvragen voor studenten voor hun master c.q. eindscriptie. Deze studenten worden begeleid door de WUR. Hiervoor worden geen kosten in rekening gebracht. Wel vraagt dit enige begeleiding vanuit de ingenieurs-/adviesbureaus.
- Medewerkers van bureaus kunnen deelnemen aan de cursussen MPS aan de WUR. MPS biedt een integraal cursusaanbod, dat ingaat op verschillende thema’s, zoals planning, ontwerp en beheer, tijd en schaal en governance. MPS stemt het cursusaanbod af met Wageningen University & Research, die ook onderzoek doet naar de openbare ruimte. MPS richt zich vooral op professionals met een HBO+ niveau. Deze professionals kunnen vanuit hun eigen praktijk cases aanleveren die in zogeheten mixed classrooms worden behandeld, dus door professionals en masterstudenten gezamenlijk. Daarbij kunnen de eerder genoemde onderzoeksvragen als leidraad worden gebruikt. Voor deelname aan de MPS-cursussen moet wel worden betaald. De ervaring leert dat de prijs/kwaliteitverhouding meer dan uitstekend is.
- Sponsoren kunnen wetenschappelijke vraagstukken pitchen tijdens de jaarlijkse sponsorbijeenkomst. Deze vindt in 2024 in februari plaats. MPS organiseert aan de hand van het gekozen vraagstuk online masterclasses en een slotbijeenkomst voor beheerders en adviseurs waarbij wetenschappers vanuit diverse perspectieven het vraagstuk bekijken. De resultaten van de masterclasses worden gepubliceerd in een rapport.
