Terugblik op de bijeenkomst van MPS en Cyber Advies op 15 juni 2023:
Een reis in waardenland 
‘In de jaren negentig waren we gewoon met onderhoud bezig. En die status heeft het woord beheer nog te vaak: Het onderhouden van de openbare ruimte’, begint Sjaak van der Vlies (directeur Cyber Advies). Beelden zeggen meer dan duizend woorden. Van der Vlies laat verscheidene voorbeelden van beheer zien. Zoals van de bijna 300 zogeheten Vogelaarwijken waarin vanaf 2007 aan beheer en onderhoud gewerkt moest worden. ‘Wat hadden we kunnen doen om dat verval te voorkomen? Waarom waren deze naoorlogs gebouwde wijken zo in het slop gekomen? De cruciale vraag was dus waarom een Vogelaarwijk een probleemwijk is geworden. Er bleken meer dan veertig factoren te zijn die daarvoor verantwoordelijk waren. Ook daarbij heb je het over het interpreteren van waarden.’
Sjaak noemt in zijn verhaal stempelwijken, Vinexwijken en bloemkoolwijken. Allemaal patronen van wijken zonder ziel. Wijken zonder onderlaag. ‘Dus er gebeurde ook niks in die wijken, er zat geen leven in. Dat bleek voor een aantal bewoners een uitnodiging voor negatief gedrag.’ Hij vertelt over wijken die er ‘fysiek prachtig uitzien, maar sociaal en economisch niks zijn. Geen buurthuis, geen winkels. alleen maar wonen. Verdere analyses van de bevolkingsgroepen in die wijken lieten zien dat de manier waarop de wijken zijn ingericht van cruciaal belang is voor succesvol samenleven. Of beter: het gebrek aan succesvol samenleven. Sjaak: ‘Ook dat zouden we samen met de wetenschap verder kunnen onderzoeken.’ Klik hier voor de presentatie van Sjaak.
Wat zijn waarden?
Agnès Patuano (universitair docent Landschapsarchitectuur en Ruimtelijke Planning), pakt de handschoen graag op. Haar specialiteit is de relatie tussen landschap, gezondheid en omgevingspsychologie. ‘Waarden zijn de principes, overtuigingen en idealen die individuen, samenlevingen of gemeenschappen belangrijk en wenselijk vinden. Maar hoe belangrijk zijn waarden in de openbare ruimte?’ ‘Waarden zijn belangrijk om gemeenschappen te bouwen. Door prioriteit te geven aan waarden als toegankelijkheid en inclusiviteit in openbare ruimtes, bevorderen we een gemeenschapsgevoel’, stelt Agnes. Daardoor voelen we ons meer verbonden met de mensen om ons heen. ‘Wanneer we begrijpen wat waarden zijn en welke aan de openbare ruimte worden verbonden, kunnen deze weer gespiegeld en verwerkt worden in de openbare ruimte.’
Effect op gezondheid
De openbare ruimte is volgens Agnès op verschillende niveaus een belangrijke factor, bijvoorbeeld bij onze gezondheid. De kwaliteit van de lucht en het water hebben invloed op die gezondheid, net als plekken die toegankelijk zijn en de activiteiten die we daar kunnen doen. De openbare ruimte maakt de economie beter en verbetert tegelijk het gemeenschapsgevoel. Al deze dingen hebben invloed op onze gezondheid.
Inclusiviteit en toegankelijkheid randvoorwaardelijk voor veiligheid
Openbare ruimte is waardevol voor sociale interactie en gemeenschapsvorming. Openbare ruimtes bieden mensen met verschillende achtergronden de mogelijkheid om te communiceren, te socialiseren en relaties op te bouwen, waardoor het gemeenschapsgevoel wordt bevorderd.
Inclusiviteit en toegankelijkheid zijn andere waarden. Openbare ruimtes moeten inclusief en toegankelijk zijn voor alle leden van de samenleving, ongeacht leeftijd, sociaaleconomische status of
fysieke capaciteiten. En dat betekent ook veiligheid. ‘Als een plek niet veilig is, dan is zij niet toegankelijk. Wat we ook weten is dat mensen zich beter voelen als ze een stem hebben, met name als ze beslissingen mogen nemen die hun omgeving raken. Het betrekken van bevolkingsgroepen bij de besluitvorming is van cruciaal belang om een gevoel van verbondenheid te bevorderen en gemeenschappen in staat te stellen zich met hun omgeving in te laten.’ Klik hier voor de presentatie van Agnès.
Bekijk en koester de conflicten
Rico Herzog is Urban Data Scientist bij HafenCity University Hamburg. Hij onderzocht publieksparticipatie en de effectiviteit ervan en stelde zich daarbij de vraag: ‘Wat zijn de waarden van publieksparticipatie en wat brengen mensen in het participatieproces in?’
Rico wijst met zijn verhaal de aanwezigen op conflicten. ‘Meestal praten we over conflicten als iets negatiefs. Maar conflicten bieden ook kansen. Ik denk dat ze onvermijdelijk zijn. Ze zullen er altijd zijn vanwege alle verschillende mensen in een samenleving. Hoe kunnen we iets productiefs doen met deze conflicten, en niet gaan polariseren zodat iedereen alleen maar tegen elkaar schreeuwt en er geen oplossingen komen. Als eerste stap is het belangrijk vast te stellen wat deze conflicten zijn, waarom ze er zijn, welke waarden met elkaar in conflict zijn. En dan samen zoeken naar oplossingen. Ik denk dat het belangrijk is om eerst de conflicten goed te identificeren voordat we proberen om systematisch oplossingen voor de conflicten te vinden.’
Evenwicht brengen in driehoek
Hij bespreekt het werk van de onderzoeker Joseph Campbell. Voor duurzaamheid acht hij het noodzakelijk dat we evenwicht brengen in de driehoek economie, ecologie en sociale rechtvaardigheidswaarden: ‘We moeten deze in evenwicht brengen. Hij identificeerde daarbij drie conflicten. Later kwam daar leefbaarheid als dimensie bij.
Rico noemt ook de onderzoeker Nabatchi, die zei dat als je waarden wilt identificeren, je het de mensen zelf moet vragen. ‘Je moet van onderaf ophalen wat voor soort waarden er zijn en hoe men de ruimte wil ontwikkelen. Maar in de stadsplanning is er tot nu toe geen poging gedaan om dat echt goed te doen.’ Rico ging het dus zelf doen. Hij koppelde nieuwe technologie aan een platform voor openbare participatie.
Algoritme en de cloud
Rico: ‘In de afgelopen drie jaar zijn er 50.000 bijdragen van Hamburgers verzameld. Al deze bijdragen, commentaren en suggesties op het gebied van de openbare ruimte, bevinden zich in de cloud. Een algoritme voorspelt welke woorden daadwerkelijk in deze bijdragen staan. Dan probeert het algoritme verschillende onderwerpen te vinden, zodat elk onderwerp een aantal trefwoorden heeft. Samen vormt dit een samenhangend geheel, de basis van mijn onderzoek.’
Als voorbeeld noemt Rico de Jungfernstieg in het centrum van Hamburg, waar de grote winkelstraten zijn. In dit gebied zijn conflicten over de manier waarop het heringericht zou moeten worden. Sommigen willen met hun auto naar de winkels. Maar je hebt ook veel mensen met ecologische waarden. Zij willen bomen en planten en zeggen: pak maar de fiets, de tram of de bus.
In een ander gebied van Hamburg (in Grasbrook, red.) speelden weer andere gentrificatieconflicten. Het oorspronkelijk idee van de stad was: high end woningen voor welgestelden. Maar de overgrote meerderheid van de bewoners die participeerde zei: Nee, wij willen sociale huurwoningen. Die hebben we nodig in de stad. De huren zijn veel te hoog. Klik hier voor de presentatie van Rico.
Waardenmodel helpt om mensen op één lijn te krijgen
Tabitha van Hove (zie foto onderaan dit artikel) is projectleider groen in de gemeente Amstelveen. Zij behandelt een praktijkcasus waarbij gewerkt is volgens het waardenmodel van Cyber Advies in het gebied rondom de Poel en de noordelijke Poeloever. Dit gebied heeft conflicterende belangen, zoals het stimuleren van openbaar vervoer en fietsgebruik versus de wens voor een parkeergarage.
Het waardenmodel van Cyber Advies omvat Global Goals zoals veiligheid, inclusiviteit, uitstraling, klimaatadaptatie, gezondheid, betrokkenheid en biodiversiteit. Het doel is om een eenduidige taal te creëren en verschillende belanghebbenden op één lijn te krijgen. Klik hier voor de presentatie van Tabitha.
Nog veel vragen
In het debat zijn de volgende vragen geopperd die om wetenschappelijke verdieping vragen:
- Hoe kunnen we via waarden analyseren wat we in de openbare ruimte moeten realiseren en waar niet?
- Hoe leiden we strategische beheerders op? Het cursusprogramma van MPS is hier een eerste antwoord op.
- Hoe komen we tot goed geformuleerde waarden voor datagedreven onderzoek? Welke (nieuwe) uitgangspunten horen daarbij
- Is het via modellen mogelijk om de individuele en publieke waarden te mixen? En het conflict op te lossen?
- Hoe komen we van conflicten tot potentiële oplossingen in de openbare ruimte?
Herken je deze vragen en wil je meedoen aan het debat? Meld je dan aan voor onze bijeenkomsten en onze nieuwsbrief. Meer weten: contact@managingpublicspace.com
