De kwaliteit van de publieke ruimte is van grote invloed op de mens die daar gebruik van maakt. Zijn gedrag wordt er zelfs in belangrijke mate door bepaald, aldus Thijs Bouman, universitair docent en onderzoeker Sociale en Omgevingspsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. “Het is cruciaal om daar zowel bij de inrichting als in het beheer rekening mee te houden.”
Thijs Bouman was de tweede spreker in de reeks van vijf Masterclasses over belevingsgestuurd beheer van de publieke ruimte, georganiseerd door de stichting Managing Public Space. Hij ging met name in op de kennis die vanuit het relatief jonge vakgebied van de omgevingspsychologie is opgebouwd over de relatie tussen de mens en de omgeving waarin hij verkeert. Want die is innig en verstrekkend, zo bleek.
Dat begint bij de voetganger, die een olifantenpaadje creëert omdat het ontwerp van de stoep niet goed is. En het eindigt bij een thema als klimaatverandering, waarmee de mens in de meest brede zin ingrijpt op zijn natuurlijke omgeving. “Zoals de omgeving de mens beïnvloedt, beïnvloedt de mens zijn omgeving.”
Mismatch tussen beheer en gebruik
Veel factoren, die van invloed zijn op het welzijn en de levenskwaliteit van mensen, blijken ook een relatie te hebben met de publieke ruimte. Dan gaat het bijvoorbeeld om veiligheid, identiteit, omgevingskwaliteit, sociale relaties, interacties tussen mensen, werk, natuur, groen en biodiversiteit, et cetera.
De vraag is waaraan voorrang moeten worden gegeven. Bouman: “Soms is sprake van een mismatch tussen wat beheerders en ontwerpers van de publieke ruimte belangrijk vinden en wat gebruikers belangrijk vinden. Het is daarom zaak goed te onderkennen wat de ruimte al aan kwaliteiten te bieden heeft, wat gebruikers belangrijk vinden en waar zij zelf kansen voor verbetering zien. Dat levert waardevolle input op voor het beheer.”
Omgeving is normatief
De zogeheten goal framing theory onderscheidt meerdere doelstellingen in het gedrag van mensen. “Deze doelen bepalen welke acties je onderneemt en kunnen geactiveerd worden door de omgeving. In feite bepaalt de omgeving welk doelen actief zijn. Zij is normatief.”
Het is zaak dit mee te nemen in interventies in de openbare ruimte, aldus Bouman. “Vaak zien we in de communicatie over problemen dat het probleem gehighlighted wordt, waardoor het wordt genormaliseerd. Als er wordt gewezen op afval op straat, gooien mensen er eerder wat bij dan dat ze het oprapen. Maar het is juist belangrijk om aan te geven dat veel mensen de boel helpen schoonhouden. Dat zet anderen aan om er ook wat voor doen.”
Waardentheorie
Volgens Bouman toont onderzoek aan dat de omgeving een belangrijke rol speelt bij de vorming van waarden bij mensen. Een groene omgeving bijvoorbeeld werkt duurzaam gedrag in de hand. Beheerders van de publieke ruimte hebben daar dus ook absoluut invloed op. Belangrijk om te weten in een tijd dat verduurzaming hoog op de agenda staat.
Bouman: “Wat er in de omgeving aanwezig is, welke doelen en waarden daarin naar voren komen en hoe deze geactiveerd worden is van grote invloed op mensen. Juist in een tijd dat de sustainable development goals heel erg op de voorgrond staan is het belangrijk dat niet te onderschatten. De omgeving straalt uit wat de samenleving belangrijk vindt, en dan dus gedrag motiveren of demotiveren. Daar kunnen we bij de inrichting maar zeker ook in het beheer van de openbare ruimte op inspelen.”
Binnenkort kunt u de masterclass terugkijken op onze website.
Meer informatie over de Masterclasses Belevingsgestuurd Beheer vindt u hier.