Bewoners zijn een belangrijke gesprekspartner als het gaat om de inrichting en het beheer van de openbare ruimte. En toch lukt het maar zelden om ze ook daadwerkelijk te laten participeren in het planproces. Christine Bleijenberg, associate lector urban governance aan de Haagse Hogeschool, weet waarom. “We zijn het verleerd om goede gesprekken te voeren.”
Christine Bleijenberg was key note speaker van de derde Masterclass in een reeks van vijf over belevingsgestuurd beheer van de publieke ruimte, georganiseerd door de stichting Managing Public Space. Thema van deze editie was belevingsgestuurd beheer vanuit participatie en communicatiewetenschappelijk perspectief.
Bleijenberg is er in 2021 op gepromoveerd en koos voor dit onderwerp, omdat zij in de praktijk van de burgerparticipatie merkte dat gesprekken soms wel en soms niet goed verliepen. De oorzaak daarvan werd vervolgens bijna altijd in toevallige omstandigheden gezocht: een lastige buurt, de wethouder die het niet snapte, of de projectleider die zijn dag niet had. “Dat kan niet waar zijn, dacht ik. We moeten meer te weten komen over die gesprekken en interacties, om te begrijpen hoe we het beter kunnen doen.”
Zelfreferentiële systemen
In het kader van haar onderzoek heeft Bleijenberg een groot aantal inspraakavonden en participatiebijeenkomsten bezocht. Haar conclusie: “Het gaat vaak mis omdat we ons bewegen en werken in zelfreferentiële systemen. We zijn naar binnen gekeerd, richten ons op onze eigen doelen en onze eigen agenda. We praten ook het liefst met gelijkgestemden, die hetzelfde willen als wij. Daar voelen we ons het prettigst bij.”
Participatie begint dan ook bij het besef dat de deelnemers aan dit soort gesprekken allemaal in hun eigen bubbels zitten. “Het omgaan met anders denkenden is een vaardigheid die we gaandeweg verleerd zijn. De mogelijkheden om daarin te oefenen zijn ook afgenomen, omdat we ook zelf in onze eigen bubbel zitten. Dat moeten we zien te keren.”
Misvattingen
Daarbij komt dat er over participatie een groot aantal misvattingen bestaat. Bijvoorbeeld dat het succes van een participatietraject kan worden afgemeten aan het aantal deelnemers of dat het traject mislukt is als alleen de beroepsinsprekers aan tafel aanschuiven. Dat is in beide gevallen niet zo. “De inhoudelijke representatie is belangrijker dan de demografische representatie. Check of alle standpunten in een wijk of buurt aan tafel vertegenwoordigd zijn. Als het goed is herkennen de bewoners zich daar dan ook in.”
Een andere veel voorkomende misvatting is dat participatie altijd tot consensus moet leiden. “Maar het is juist belangrijker dat er ruimte is voor verschillende meningen en perspectieven. Mensen willen serieus genomen worden en zich gehoord voelen. Als het gesprek te snel een bepaalde kant op gaat, dan gaat dat niet goed. Goed luisteren, serieus bekijken of je er iets mee kunt, maar ook helder aangeven als die mogelijkheid er niet is: dan het in het algemeen goed.”
Ervaren rechtvaardigheid
Bleijenberg heeft haar bevindingen gevat in een model voor het participatieproces: de cirkel van interactie. “Besteed aandacht aan de context, het ontwerp en de uitvoering van de gesprekken die je voert.” Met name ook aan het ontwerp. “Volg de principes van de ervaren rechtvaardigheid: toon respect voor andermans mening, biedt voldoende ruimte voor inbreng, luister goed en leg uit hoe je verder gaat.”
Het beheer van de publieke ruimte is bij uitstek het terrein waar deze principes ten uitvoer moeten worden gebracht. “In jullie vakgebied is het heel interessant om na te gaan hoe zich bepaalde regels en normen verhouden tot de beleving en het gebruik van de ruimte. Dat vereist dat je als beheerder het gesprek aangaat met mensen.”
Haar onderzoek heeft Bleijenberg gesterkt in de overtuiging dat professionals zich met name ook daarin moeten bekwamen. “Het kunnen voeren van een goed gesprek is nodig om grote en kleine problemen op te lossen. Daar heeft de beheerder van de publieke ruimte een voortrekkersrol te vervullen. Hij heeft het heft in handen om bubbels te doorbreken.”
Binnenkort kunt u de masterclass terugkijken op onze website.
Meer informatie over de Masterclasses Belevingsgestuurd Beheer vindt u hier.
