Beheerders van de openbare ruimte moeten meer oog krijgen voor belevingskwaliteit en inclusiviteit. Niet door daar, in lijn met de technische kwaliteit, strakke normen voor op te stellen, maar door in overleg te treden met gebruikers en samen met hen te bezien waar verbetering mogelijk is. “We hebben nog een wereld te winnen.”
Hoe scoren we in Nederland met de inclusiviteit van onze openbare ruimte? Met die vraag opende Jaap Meindersma, voorzitter van de Stichting Managing Public Space, op donderdag 17 november 2022 het slotdebat van een reeks webinars over belevingsgestuurd beheer van de openbare ruimte.
“Zeker geen ruime voldoende”, vindt Karin Peters, universitair docent bij de faculteit Culturele Geografie aan Wageningen Universiteit. Alleen al uit oogpunt van veiligheid. En deels is het technisch beheer daar debet aan.
Ook Christine Bleijenberg, associate lector urban governance aan de Haagse Hogeschool, denkt dat het beter kan. “Bijvoorbeeld als bewoners veel meer eigenaarschap zouden kunnen en mogen voelen voor hun omgeving.”
Marjan Moris, associate lector Urban Governance aan de KU Leuven: “Als ik hier als toerist rondloop, scoort Nederland superhoog. Maar voor een bewoner zal dat heel anders zijn. Daar struikelt het op. De een beleeft het anders dan de ander. Hoe kun je daar de juiste indicatoren aan verbinden?”
Vinger op de zere plek
Daarmee werd de vinger direct op de zere plek gelegd. Want is zoiets abstracts als belevingskwaliteit wel in een CROW-norm te vatten, net zoals dat met beheerkwaliteit is gebeurd? “In de vijf webinars over dit thema zijn elementen naar voren gebracht, die in een soort checklist zijn te vatten”, aldus Peters. “Door vervolgens de relatie te leggen met het beheer kun je in kaart brengt hoe je scoort op al die elementen. Waarbij er overigens best ruimte is voor verschillen. Het is niet zo dat álle openbare ruimte inclusief moet zijn.”
Bleijenberg is het daarmee eens: “Het idee dat je iedereen tevreden kunt stellen moeten we loslaten. We moeten keuzes maken. Als alle doelen worden gediend, leidt dat tot niets. Heeft in deze wijk deze specifieke groep een plek nodig? Dan zou ik dat centraal stellen. Altijd proberen iedereen tevreden te stellen is onmogelijk.”
Moris: “In het overplannen van beheer wordt soms vergeten wat de rol van de mens is. Of een ingreep ook werkelijk goed uitpakt, hangt af van de mensen die er gebruik van maken. Wat dat betreft is er te weinig evaluatie van beleid. We kijken amper terug naar het effect van ingrepen of maatregelen in de openbare ruimte op sociale gelijkheid of inclusiviteit.”
Herkenning
Maarten van ’t Eind, strategisch adviseur openbare ruimte van de gemeente Almere, herkent dat. “Uit straatinterviews die we hebben gehouden, kwamen enorme verschillen naar voren. Als we technisch alles keurig op orde hadden, vonden gebruikers het minder. Maar omgekeerd kwam ook voor. Zijn we met andere woorden wel het juiste aan het doen?”
Volgens Ruud van Hoek, projectmanager beheer bij de Antea Group, is het zeker noodzakelijk om het fysieke en sociale domein meer aan elkaar te koppelen. “We kunnen wel alles in normen proberen vast te prikken. Maar dat niet altijd de beste manier. Deze reeks webinars heeft mij tot het besef gebracht dat we in de openbare ruimte anders moeten denken en normen moeten durven loslaten. Om vervolgens te kijken wat er gebeurt.”
Ook Maarten Keizer van de gemeente Delft vindt dat beleving meer aandacht moet krijgen. “De belevingskant kwijnt weg ten opzichte van de berg cijfers over technische keuzes. Er zijn met andere woorden een vocabulaire en definities nodig om in een beheerplan naast de techniek ook de beleving mee te kunnen nemen en het ook in het gesprek met bijvoorbeeld de gemeenteraad en het college van B&W overeind te houden. Het hard maken van beleving is lastig, maar je zult in ieder geval de terminologie op orde moeten hebben.
